Es - Fraxinus

Essen horen bij de olijffamilie, evenals olijf, forsythia, jasmijn, liguster en sering. Op het hele noordelijk halfrond groeien 49 soorten essen. In onze streken is er slechts één inheems. De gewone es is veruit de meest aangeplante soort, terwijl smalbladige es populair is in stedelijk gebied.

Het woord 'es' is afgeleid van het Germaanse 'asker', dat zowel scherp als speer betekent. Essenhout was vroeger het sperenhout bij uitstek. In het Germaanse scheppingsverhaal speelt de es een belangrijke rol: de eerste mensen zijn geschapen uit de aangespoelde boomstammen Askr en Embla, dat zijn de es en de iep. Uit de es werd de man geschapen en uit de iep de vrouw.

Herkenning
Kenmerkend zijn de samengestelde bladeren en de dikke tegenoverstaande knoppen. De meeste soorten bloeien begin april. Het reproductiesysteem is ingewikkeld. De soorten zijn eenhuizig of tweehuizig; met eenslachtige, tweeslachtige of polygame bloeiwijzen, en met overgangsvormen tussen beide systemen en bloeiwijzen in. De bloemen kunnen zowel door de wind als door insecten bestoven worden. Een lange vleugel aan de platte nootvrucht zorgt voor verspreiding door wind en stromend water. In de winterperiode, van november tot maart vallen de vruchten af. Essencultivars zijn doorgaans mannelijk en dragen weinig of geen zaad. Ze zaaien zich dan niet uit in stedelijke en landschappelijke beplantingen.

Groeiplaats
Essen zijn soorten voor voedselrijke bodems: zuurgraad- en droogtetolerantie verschillen erg per soort.

Biodiversiteit en aantastingen
Het meniezwammetje veroorzaakt sterfteplekken op de stam. De bastwoekerziekte veroorzaakt door de bacterie geeft soms problemen bij oudere bomen. De verwelkingsziekte is een bodemschimmel die via wonden kan binnendringen en vooral jonge bomen aantast en doet afsterven. Essenbastkanker komt veel voor, en de wilgenhoutrups kan via stamverwondingen binnendringen. In 2009 is voor het eerst een schimmel waargenomen (Chalara fraxinea) die de essentaksterfte veroorzaakt. De aantasting verspreidt zich snel. In het Bialowieza Nationaal Park in Polen zijn de meeste essen anno 2012 gesneuveld.

Treures - Fraxinus excelsior 'Pendula'

Treuressen zijn vaak te vinden op begraafplaatsen en in parken langs de waterkant. Het planten van treurbomen op begraafplaatsen is een zeer oud gebruik. Deze vorm werd beschreven in Kew Gardens in 1789. De oudste vermelding stamt uit 1725 mogelijk is hij al veel ouder.

Gegevens op een rijtje
Herkomst: Engeland, 1725
Status: algemeen
Hoogte: 10-15 meter
Omtrek: 3,5-4,8 meter
Toepassing: parken, lanen

Bron: Loofbomen in Nederland en Vlaanderen door Leo Goudzwaard
Uitgegeven door KNNV Uitgeverij, Zeist, ISBN 978 90 5011 4325, www.bomenkennis.nl