Wijs per provincie tenminste één monumentale boom aan als wettelijk beschermd groen erfgoed. Daarmee kan het belang van oude bomen in ons land beter voor het voetlicht worden gebracht.

De Bomenstichting wil graag deze aanbeveling verzilveren uit het donderdag 19 december gepresenteerde rapport voor verbetering van de bescherming van monumentale bomen. Wenselijk is een landelijke lijst bomen van ereklasse met een cultuurhistorische waarde op nationaal niveau.

Het rapport is opgesteld door Terra Nostra in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in samenwerking met de Bomenstichting. In het rapport zijn kansen en  bedreigingen rond oude bomen in ons land in kaart gebracht. Bomen van honderd jaar of ouder zijn nu vaak vogelvrij in Nederland door het ontbreken van landelijke regels. Het verschilt per gemeente of monumentale bomen bescherming genieten in een lokale boomverordening.

Boombewustzijn

De Bomenstichting vindt de tijd rijp om monumentale bomen beter te waarderen en te beschermen. ‘Vandaag de dag is het boombewustzijn hoog. Kijk naar alle mensen die zich inzetten voor het planten van bomen. Het bewaren van wat er al staat, verdient meer aandacht’, zeggen Joris Hellevoort en Wim Eikelboom van de Bomenstichting. Zij waren allebei namens de Bomenstichting nauw betrokken bij de totstandkoming van het rapport.

‘De bescherming van monumentale bomen in Nederland vereist een gecoördineerde aanpak met objectieve criteria en bredere bewustwording’, is een van de conclusies uit het onderzoeksrapport naar monumentale bomen. De Bomenstichting zet hier van harte een streep onder. ‘Wij zijn blij met de uitkomsten van dit onderzoeksrapport, die verbetering van de bescherming van monumentale bomen een stap dichterbij brengt’, zeggen Hellevoort en Eikelboom.

Drager verhalen

Monumentale bomen hebben een grote betekenis als drager van cultuurhistorische verhalen, identiteit van het landschap en biotoop van soortenrijkdom aan planten en dieren. Tegelijk zijn oude bomen hun leven niet zeker, omdat de waarde van bomen op leeftijd niet door iedereen wordt ingezien.

De landelijke Bomenstichting neemt graag een coördinerende rol in de bescherming van monumentale bomen. Het landelijke register monumentale bomen is een initiatief van de Bomenstichting. Vermelding in dit register biedt de bomen echter geen formele beschermende waarde. Voor instandhouding is meer nodig. Bijvoorbeeld de opname van monumentale bomen in omgevingsvisies van gemeenten of in lokale boomverordeningen. Ook is het belangrijk om verhalen van oude bomen levend te houden, benadrukken Hellevoort en Eikelboom. ‘Eigenaren, beheerders en het grote publiek zijn vaak niet bekend met de cultuurhistorische en ecologische waarde van bomen. Hierdoor worden deze waarden onderschat en krijgen bomen vaak niet de nodige bescherming.’  De Bomenstichtig heeft vertrouwen in de komst van de nationale richtlijn voor beheer en onderhoud van monumentale bomen.

Motie Tweede Kamer

Vier jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie aan met de strekking: Geef monumentale bomen in ons land de status van rijksmonument, vergelijkbaar met oude gebouwen. De toenmalige minister vond dit onuitvoerbaar. Ze gaf daarop de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de opdracht om samen met de Bomenstichting te zoeken naar manier waarop bescherming van waardevolle oude bomen verbeterd kan worden. Het opgestelde onderzoeksrapport van Terra Nostra geeft uitvoering aan die opdracht.

Het onderzoeksrapport is hier te lezen.  

28e Dierckxlezing: Hoe houden we verdwenen bomen historisch levend?

Hoe houden we het verhaal van verdwenen bomen historisch levend? De jaarlijkse Dierckxlezing staat in 2025 in het teken van twee inspirerende voorbeelden: ’s lands dikste boom in Wijhe en een iconische iep in Amsterdam.

Op de rivierdijk langs de IJssel stond tot 1860 een boom die volgens overlevering de dikste was van heel Nederland. Over de boom – een populier – is maar spaarzame informatie bekend. Toch wekt Wim Eikelboom het verhaal van deze gigant tot leven. Wim is liefhebber van de rivier de IJssel en ambassadeur van de Bomenstichting. Samen met muzikant Ernst van der Sloot vertelt hij het verhaal over de dikke boom van Wijhe.

Een verdwenen boom van meer recente datum is de 115-jarige iep voor Beursplein 5 in Amsterdam. Op de stam stonden de letters NOW, een herinnering aan de Occupy-beweging. Deze boom moest plaatsmaken voor een fietsenkelder. Simon Lelieveldt, oprichter van stichting Financieel Erfgoed, trok zich het lot aan van de iep. Hij besloot om de gevelde boom – met hulp van kunstenaars – nieuw leven in te blazen met allerlei ambachtelijke producten, waaronder zelfgemaakte houten muntjes, tafels, onderzetters en een bijzonder spreekgestoelte.

Zijn missie is om de iep van het Beursplein een eigen plek terug te geven in de (financiële) geschiedenis van Amsterdam.

Datum: dinsdag 4 maart 2025

Aanvang: 19.30 uur

Plaats: In de Driehoek, zaal Gertrudiskapel, Willemsplantsoen 1c, 3511 LA Utrecht (5 minuten lopen vanaf station Utrecht Centraal)

Aanmelden vóór 17 februari a.s. via het aanmeldformulier

De toegang is gratis!

Het zomernummer 2024 van Bomennieuws is uit in een nieuw jasje!

Artikelen:

- Bomen vaak de dupe bij dijkversterking
- Veteraanbomen krijgen extra zorg
- Monumentale bomen op ongewone locaties
- De linde van Achterberg krijgt een steuntje
- Verbluffende soortenrijkdom in middeleeuws Brits eikenbos
- Bea onder de loep
- Geef wortels de ruimte
- Steden hittebestendig maken is een kwestie van lange adem
- De Aziatische hoornaar: een bedreiging voor de biodiversiteit
- Documentaire Eeuwige bossen: Red de wilde bomen
- De wonderboom op De Pan
- Dora de snuffelhond

Ook het blad ontvangen? Meld je aan als donateur!

Rechtbank vernietigt kapvergunning moleneik Ommen

De rechtbank in Zwolle heeft de kapvergunning vernietigd voor de 70-jarige eikenboom in de buurt van de molen langs de Overijsselse Vecht in Ommen.

De Bomenstichting was bij de rechtbank in beroep gegaan tegen de beslissing van gemeente Ommen dat de zomereik gekapt mag worden, omdat de boom de wind uit de wieken zou weren van de molen.
De rechtbank is met de Bomenstichting van mening dat gemeente Ommen het besluit om de eik bij molen Den Oord te verwijderen ‘niet zorgvuldig heeft voorbereid en gemotiveerd’. In het verlengde daarvan zijn de betrokken belangen volgens de rechtbank ‘niet zorgvuldig afgewogen’.

De aanvraag van de kapvergunning kwam voort uit de bouw van een appartementencomplex van dertien meter hoogte in de nabijheid van de molen. Dit wooncomplex komt te staan in het zogeheten molenbiotoop en neemt veel wind uit de wieken. Stichting Ommer Molens wilde alleen met de bouw akkoord gaan als de moleneik gekapt zou worden. Gemeente Ommen heeft daarmee ingestemd. Het plan is om de molen weer als zaagmolen te laten fungeren en daarvoor is voldoende windruimte vereist.

Volgens de Bomenstichting zijn molen en eik goed verenigbaar. Elders in het land zijn daar voorbeelden van. Daarom maakt de Bomenstichting zich hard voor het voortbestaan van de eik. ‘Maatschappelijke belangen zien we te vaak ten koste gaan van monumentale bomen’, zegt Ines Verbeek van de Bomenstichting. Bovendien handelt gemeente Ommen in strijd met het eigen bomenbeleid. Volgens de gemeentelijke regels mag een boom van 70 jaar niet lichtzinnig worden gekapt, omdat de boom monumentaal en beeldbepalend is.

Gemeente Ommen heeft zes weken om in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak van de rechtbank die een streep heeft gezet door de kapvergunning voor de moleneik langs de Vecht.

Boek over karaktervolle knotwilg

‘Knotwilgen zijn de karaktervolle kroonjuwelen van ons platteland.’ Wim Eikelboom, ambassadeur van de Bomenstichting, schreef een boek met wetenswaardigheden over de knotwilg.

De knotwilg groeit het liefst aan de slootkant of andere natte oevers. De bomen ontlenen hun kenmerkende knot aan de ingreep van mensen die om de vier jaar de boom kortwieken. ‘Daarom zijn knotwilgen echte mensenbomen die passen in ons geliefde cultuurlandschap’, zegt Wim Eikelboom.
Voor de Stichting Particuliere Landschapsdiensten IJsseldelta (SPLIJ) schreef hij een informatief boek met wetenswaardigheden over de knotwilg. ‘Knotwilgen in de IJsseldelta: Karakters in het landschap’, is de titel.

‘De wilg is een makkelijke, levenslustige boom die razendsnel groeit’, vertelt Wim Eikelboom. ‘Het is mooi om te zien dat vrijwilligersgroepen actief zijn om in de wintermaanden knotwilgen te onderhouden. Het boek is ook een eerbetoon aan die vrijwilligers. Want aan hen hebben we de fraaie bomen te danken waarvan veel mensen houden.’

Stichting Particuliere Landschapsdiensten IJsseldelta (SPLIJ) is een landschapsfonds met de opdracht om boomgaarden, knotwilgen, heggen in stand te houden op particuliere terreinen in de gemeenten Zwartewaterland, Kampen en Zwolle. Dat gebeurt met onderhoudscontracten. SPLIJ heeft ruim 1500 knotwilgen onder contract. Eikelboom is bestuurslid bij SPLIJ.

Het boek Knotwilgen in de IJsseldelta: karakters in het landschap is een eigen uitgave van SPLIJ en verkrijgbaar via splij.nl. Het boek kost € 18,50 inclusief verzendkosten.

De Bomenstichting zet zich in voor behoud van de monumentale bomen op de N65 (traject Vught- Helvoirt). De eerder verleende kapvergunning is ingetrokken, omdat het bestemmingsplan voor de reconstructie van deze weg bij De Raad van State is gestrand. We verwachten echter dat men (Provincie, RWS en gemeente Vught) de plannen, iets aangepast, toch zal proberen door te zetten.
Op het gebied van stikstof en groencompensatie voldoen de plannen reconstructie N65 nog lang niet. De gemeente Vught gaat de komende tijd met belanghebbende partijen in gesprek, waaronder ook de Bomenstichting. Behoud van zoveel mogelijk monumentale bomen is voor ons het uitgangspunt. Oude gezonde bomen kappen om te voldoen aan ‘normen voor verkeersveiligheid’ zonder acht te slaan op andere belangen is niet meer van deze tijd. Het verkeer wordt alleen veiliger als verkeersdeelnemers hun gedrag aanpassen.

Op 29 maart heeft de Bomenstichting een constructief gesprek gevoerd met wethouder Mark du Maine en projectleider René Papavoine over de reconstructie van de N65. We hebben benadrukt de weg als monumentale laan en als groene infrastructuur te behandelen. Behoud van zoveel mogelijk bomen moet het uitgangspunt zijn, want een monumentale eik is natuurlijk niet met één jonge eik te compenseren.

Op 16 januari 2023 vond in Slot Zuylen in Oud Zuilen een symposium plaats over boomonderhoud. Dit naar aanleiding van een verdrietig ongeval door een vallende boom. Een boom die nooit had mogen vallen, omdat hij al lang had moeten worden verwijderd. Samen met de nabestaanden werd dit symposium georganiseerd, om dit soort onnodige ongevallen in de toekomst te voorkomen.

Een eigenaar die goed voor zijn boom zorgt, en de boom in de gaten houdt of periodiek laat onderzoeken, kan niets worden verweten als de boom toch onverhoopt schade veroorzaakt. Er is dan geen sprake van een onrechtmatige daad, je bent dus niet aansprakelijk voor de schade.
De algemene zorgvuldigheid voor de meeste bomen bestaat uit regelmatige uitwendige controle op gebreken aan de boom (de zogenaamde boomveiligheidscontrole) en regelmatig regulier onderhoud. Mr. Jilles van Zinderen nam het juridische deel van de middag voor zijn rekening. Klik hier voor meer informatie.

De Bomenstichting heeft op 15 maart 2023 beuk 112 geadopteerd uit de Broekhuizerlaan!
Deze eeuwenoude bomen zijn zowel cultuurhistorisch als ecologisch zeer waardevol. Deze laan is niet voor niets een rijksmonument, en volgens experts uniek voor Nederland met zijn (drie)dubbele rijen. De bomen vormen een rijk ecosysteem en een waardevolle biotoop voor vogels, insecten, schimmels, vleermuizen en andere zoogdieren.

Stichting Behoud en Beheer Broekhuizerlaan beheert de eeuwenoude beuken en eiken langs een monumentale laan in Leersum. Uitgangspunt is de intrinsieke waarde van de bomen en het hele boven- en ondergrondse ecologische systeem waar zij onderdeel van uit maken. Het beheer geschiedt op ecologisch verantwoorde wijze en heeft als doel om de bomen zo lang mogelijk te behouden, waarbij de veiligheid voor verkeer en passanten voorwaarde is.

Help mee de bomen te behouden en adopteer een boom!

 

Om de stad leefbaar te houden hebben we veel en grote bomen nodig. Ze verkoelen de omgeving, vangen fijnstof af en slaan CO2 op. Daarnaast geven bomen sfeer en dragen ze bij aan de gezondheid van de mens en de biodiversiteit. Belangrijk is dat bomen in de stad voldoende WATER hebben. Alleen dan kunnen ze de stad laten functioneren als een bos. De film De stad als bos laat zien wat wij kunnen doen nu we steeds vaker te maken hebben met hittegolven en stortbuien.