Oosterse plataan – Platanus orientalis

Volgens Plinius was deze plataan al in de 1e eeuw aanwezig in het historische Gaul in België. Zeker is dat Clusius in 1592 een oosterse plataan uit Kreta ontving in de Leidse Hortus Botanicus. In Engeland was de boom misschien al in het begin van de 16e eeuw aanwezig. Het is onbekend of hij in de tussenliggende periode in West-Europa aanwezig was.

Herkenning
De oosterse plataan is te onderscheiden van de gewone en de westerse plataan door de dieper ingesneden bladeren, tot over de helft van de bladschijf. De vruchthoofdjes hangen met 3 tot 6 stuks onder elkaar aan een steel.

Groeiplaats
De oosterse plataan verdraagt een voedselarme bodem, bestrating, strooizout en droogte goed, evenals de gewone plataan.

Aantastingen
Hij is weinig tot niet gevoelig voor bladschimmel. Als jonge kwekerijboom is de soort wel gevoelig voor strenge vorst.

Toepassing en beheer
Het is vooral een parkboom die als solitair het best tot zijn recht komt, en ook geschikt is voor zeer brede lanen. Hij is moeilijker te stekken en groeit iets minder snel dan de gewone plataan. Hij is nauw verbonden met het leven in Zuidoost-Europa. In Griekenland en Turkije zijn op vroegere of huidige watertapplaatsen vaak monumentale platanen aanwezig. Vaak zijn dit pleinen, waar mensen elkaar ontmoeten en schaduw gewenst is. Al in de Griekse oudheid deden eeuwenoude platanen dienst als ontmoetingsplaatsen. Er zijn vele eeuwenoude platanen, waarvan sommige misschien wel 1000 jaar oud zijn.

Waar te zien
Prachtige oosterse platanen staan onder andere in Elden (omtrek 734 cm), Beesd (omtrek 704 cm) en park De Kwabeek te Boutersem (5-stammig; omtrek 935 cm).

Gewone plataan - Platanus x hispanica

De gewone plantaan is een hybride tussen de oosterse en de westerse plataan, ontstaan als een toevalskruising in de 17e eeuw in Spanje en/of in Engeland.

Herkenning
Platanen zijn herkenbaar aan de camouflageschors. De oude bruine schors bladdert af waaronder gele en groene kleuren tevoorschijn komen. Platanenbladeren lijken in vorm wel op esdoornbladeren, maar ze staan verspreid op de twijgen en niet tegenover als bij esdoorns. De bladstand is afwisselend. De gelobde bladeren zijn tot minder dan halverwege ingesneden. De vruchten hangen in 2 tot 3 bolletjes onder elkaar.

Groeiplaats
De gewone plataan is een van de sterkste stadsbomen. Gesloten verharding, voedselarme bodems, droogte en strooizout verdraagt hij goed. Hij is niet geschikt voor windgevoelige plaatsen en open gebieden, want daar waait hij scheef.

Gegevens op een rijtje
Natuurlijk areaal: ZO-Europa, Turkije en Iran
Status: uitheems, weinig geplant
Bodemeisen: weinig eisend
Schaduwtolerantie (1-5): redelijk 3
Droogtetolerantie (1-5): redelijk tot hoog 3,5
Hoogte: 18-32 meter
Omtrek: 5-7 meter
Leeftijdverwachting: > 500 jaar
Kroonvorm: ovaal tot rond, breed
Bladlengte: 6-21 cm
Bloeiperiode: mei
Zaadval: oktober
Vermeerdering: zaaien, stekken
Toepassing: parken, brede lanen

Bron: Loofbomen in Nederland en Vlaanderen door Leo Goudzwaard
Uitgegeven door KNNV Uitgeverij, Zeist, ISBN 978 90 5011 4325, www.bomenkennis.nl